Khôi phục đồ uống có cồn cổ đại bị thất truyền

21-01-2018 22:19

Khôi phục đồ uống có cồn cổ đại bị thất truyền

Ly rượu cổ bằng vàng được trưng bày tại bảo tàng rượu vang Georgia. (Ảnh: Luciana Braz photo/Wikimedia Commons)

Nhà khảo cổ Patrick McGovern đang làm việc tại một nhà máy bia với mong muốn tái tạo các loại đồ uống có cồn cổ đại bị thất truyền từ khắp nơi trên thế giới, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Italy, Đan Mạch, Honduras, Trung Quốc và thậm chí cả loại đồ uống của Ai Cập cách đây khoảng 16.000 năm.

Giáo sư McGovern thuộc Bảo tàng Khảo cổ và Nhân chủng học của Đại học Pennsylvania, hiện cộng tác với nhà máy bia Dogfish Head Brewery tại Millton, Delaware. Ông sử dụng công nghệ hiện đại để xác định các thành phần có trong đồ uống thời cổ đại. Trước đó Dogfish Head Brewery đã sản xuất bia sử dụng công thức pha chế và ủ của châu Phi, Nam Mỹ và Phần Lan từ nhiều thế kỷ trước.

Nhiều người khác cũng đã và đang tìm cách nấu rượu vang theo công thức của người cổ đại. Năm 2013, nhà máy bia Great Lakes Brewery ở Ohio với sự giúp đỡ của các nhà khảo cổ tại Chicago, đã cố gắng nấu loại bia theo công thức của người Summer cách đây 5.000 năm.

Nhà khảo cổ Patrick McGovern

Bắt đầu triển khai từ năm 2012, Great Lakes đã cố gắng tái tạo đồ uống có cồn cổ đại mà người Summer chỉ sử dụng một cái muỗng gỗ và đất sét tàu theo mô hình hiện vật được khai quật tại Iraq. Họ đã thành công trong việc trồng lúa mạch để lấy mạch nha trên mái nhà của nhà máy bia và cũng sử dụng một loại bánh mỳ dạng như cục gạch dùng để lên men. Hiện nay họ đã sản xuất được loại bia lên men ấm và hơi chua.

Bia có lẽ là một phần quan trong trong văn hóa của người Summer: từ bia xuất hiện trong nhiều bối cảnh liên quan đến tôn giáo, y học và huyền thoại. Trên thực tế, các chứng cứ cổ xưa nhất được chép lại về bia đến từ một chiếc bảng niên đại 6.000 năm tuổi của người Summer miêu tả hành động uống thông qua ống hút sậy từ một cái bát chung. Và công thức bia lâu đời nhất còn sót lại được tìm thấy trong một bài thơ của người Summer cách đây 3.900 năm nhằm tôn vinh Ninkasi-Nữ Thần Bia, Sinh sản và Mùa vụ. Bài thơ mô tả cách mà bappir-loại bánh mỳ của người Summer -được trộn lẫn với “chất thơm” để lên men trong một cái vại lớn.

Hình vẽ công chúa Nefertiabet với vại bia ngay trước mặt, Triều đại thứ 4, năm 2590-2565 trước Công Nguyên. (Ảnh:Mbzt/Wikimedia Commons)

Việc sản xuất bia ở Lưỡng Hà là một chủ đề gây tranh cãi trong giới khảo cổ. Có người tin rằng bia tình cờ được phát hiện khi một mẩu bánh mì hoặc ngũ cốc có thể bị ướt rồi sau đó bắt đầu lên men thành cục bột rượu.

Tuy nhiên, những người khác cho rằng, kỹ thuật ủ bia là một thành tựu công nghệ có từ sớm và thậm chí có thể tồn tại trước người Summer ở vùng đất thấp của đồng bằng phù sa Lưỡng Hà. Bây giờ McGovern chiết xuất thành phần đồ uống có cồn từ dư lượng trên chiếc gốm cổ tại những địa điểm khảo cổ trên toàn thế giới và nghiên cứu trong các tài liệu tham khảo. Ông đã hồi sinh các loại bia và đồ uống có cồn cổ đại từng rơi vào lãng quên.

Một bài viết trên tạp chí DailyMail.co.uk có đoạn, “Ông McGovern lần theo dấu vết của các thành phần khác nhau còn sót trong các đồ uống cổ đại- bao gồm lúa mạch, mật ong, các loại thảo mộc và gia vị-bằng cách sử dụng một số phương pháp như ghi màu sắc chất lỏng, phép ghi màu sắc khí và phép đo phổ hàng loạt”.

Bia Midas Touch

Thức uống đầu tiên mà McGovern và công ty Dogfish Head ủ được gọi là Midas Touch. Công thức sản phẩm này có được từ những phân tử dư lượng mà các học giả cho rằng xuất phát từ mộ vua Midas Thổ Nhĩ Kỳ, sống khoảng năm 700 trước Công Nguyên. Bia Midas Touch được làm bằng nho xạ trắng, mật ong và nghệ tây. Tờ Daily Mail viết rằng, “Một loạt dư lượng cồn đã được tìm thấy bên trong các ngôi mộ lớn trên toàn thế giới-cho thấy đó là những đồ uống được sử dụng trong dịp lễ hội hoặc lễ nghi, thậm chí để chúc may mắn cho người chết ở thế giới bên kia”.

Thành phần trong loại bia cổ đại Le Cateau Cambrésis, Pháp gồm có nước, mạch nha, lúa mạch và men (Ảnh: Georges Jansoone photo/Wikimedia Commons)

Các nhà khảo cổ học không chỉ đang nỗ lực tái tạo bia. Năm 2013, trang Ancient-Origins.net đưa tin, nhóm nhà khảo cổ người Ý đã trồng một vườn nho gần Catania, Sicily với mục đích làm rượu vang sử dụng các kỹ thuật từ thành Rome cổ xưa từng được mô tả trong tích cổ. Nhóm nghiên cứu dự kiến sẽ chào đón lô rượu nho đầu tiên sau bốn năm.

Để tái tạo các điều kiện sử dụng vào thời La Mã, hóa chất hiện đại sẽ không được sử dụng trong quá trình canh tác và nho sẽ được trồng bằng cách sử dụng các công cụ gỗ của La Mã và gắn vào cây mía và kim tước chi. Thay vì lên men trong thùng, người ta đặt rượu vào thùng đất nung lớn – thường đủ to có thể chứa một người đàn ông rồi chôn nó xuống đất tới tận cổ, lót sáp ong bên trong cho không thấm nước và để mở suốt quá trình lên men trước khi thùng được đóng kín bằng đất sét hoặc nhựa. Nhóm nghiên cứu sẽ làm hai loại rượu vang-loại từng được sử dụng cho giới quý tộc, làm ngọt bằng mật ong và nước, loại kia dành cho nô lệ, có vị gắt hơn.

Lịch sử của rượu kéo dài hàng ngàn năm và được gắn bó chặt chẽ với lịch sử của ngành nông nghiệp, ẩm thực, nền văn minh và bản thân nhân loại. Bằng chứng khảo cổ cho thấy, việc sản xuất rượu vang được biết đến đầu tiên xuất hiện ở khu vực mà bây giờ là quốc gia Georgia khoảng năm 7000 trước Công Nguyên, cùng với các vị trí đáng chú ý khác tại Ba Tư và Hy Lạp, có niên đại 4500 trước Công Nguyên.

Dường như McGovern là một trong những nhà nghiên cứu đầu tiên sử dụng công nghệ hiện đại trong lĩnh vực đồ uống cổ xưa. Ông đã làm việc với Dogfish Head Brewery từ năm 2001 để tái tạo các loại bia cổ đại. Tuy nhiên có một tài liệu tham khảo tại trang thekeep.org cho biết, năm 1996 nhà máy bia Newcastle, Melbourne đã tiến hành nấu một loại bia Ai Cập cổ đại.

Tác giả Caroline Seawright viết trên thekeep.org: “Tờ Herald-Sun đưa tin, loại bia có tên ‘Tutankhamon Ale’ được sản xuất dựa trên trầm tích tìm thấy trong những chiếc bình tại một xưởng nấu bia ở đền thờ Mặt Trời của Nefertiti. Nhóm tham gia đã thu thập đủ và chính xác các nguyên vật liệu để sản xuất chỉ có 1.000 chai bia Ale. Loại bia 5-6 độ đó được bán tại Harrods với giá £50 (khoảng 100 USD) một chai. Lợi nhuận thu về sẽ được trang trải cho công cuộc nghiên cứu tiếp theo về cách nấu bia của người Ai Cập cổ đại”.

Biên dịch từ Ancient-Origins